Giấc ngủ đóng một phần quan trọng trong việc đảm bảo sức khỏe của con người. Các rối loạn về giấc ngủ có thể ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống của chúng ta. Vì vậy, cần phải chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời các rối loạn này, một kỹ thuật hỗ trợ đáng kể việc chẩn đoán các rối loạn này là đa ký giấc ngủ.
Đa ký giấc ngủ có thể là một khái niệm còn khá xa lạ đối với nhiều người Việt Nam. Vậy đa ký giấc ngủ là gì? Kỹ thuật này giúp ích gì trong việc chẩn đoán rối loạn giấc ngủ? Sức khỏe sẽ cung cấp cho bạn một số thông tin hữu ích về đa ký giấc ngủ và tác dụng của nó.
Đa ký giấc ngủ là gì?
Đa ký giấc ngủ hay nghiên cứu chuyên sâu về giấc ngủ, là một kỹ thuật được sử dụng để chẩn đoán các rối loạn giấc ngủ.
Kỹ thuật đa ký giấc ngủ thường được thực hiện vào ban đêm, đúng vào khoảng thời gian ngủ bình thường của bạn. Tuy nhiên, bác sĩ cũng có thể tiến hành kiểm tra vào buổi sáng để phù hợp với tính chất công việc của những người làm ca đêm.
Mục đích của việc thực hiện đa ký giấc ngủ
Kỹ thuật đa ký theo dõi các giai đoạn và chu kỳ giấc ngủ của bạn để xác định những gián đoạn trong giấc ngủ, đồng thời tìm ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.
Chu kỳ ngủ bình thường bắt đầu bằng “giấc ngủ mắt chuyển động chậm (NREM)’. Theo kết quả của điện não đồ (EEG), sóng não của bạn thường chậm lại đáng kể trong giai đoạn này.
Giấc ngủ NREM chỉ kéo dài từ 1 – 2 giờ, sau đó não bắt đầu hoạt động trở lại bình thường và mở đầu cho “giấc ngủ mắt chuyển động nhanh (hay còn gọi là giai đoạn ngủ mơ, REM)”.
Trong 1 đêm, bạn có thể trải qua nhiều chu kỳ ngủ khác nhau, quá trình chuyển tiếp giữa 2 giấc ngủ NREM và REM thường kéo dài 90 phút. Rối loạn giấc ngủ có thể gây ảnh hưởng đến chu trình giấc ngủ của bạn.
Bác sĩ sẽ đề nghị bạn thực hiện đa ký giấc ngủ nếu nghi ngờ bạn đang mắc các rối loạn sau đây:
- Hội chứng ngừng thở khi ngủ hoặc các rối loạn hô hấp khác liên quan đến giấc ngủ: Đây là tình trạng người bệnh ngừng thở trong khoảng 10 – 30 giây khi đang ngủ. Hội chứng này có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, giảm trí nhớ hoặc đau thắt ngực.
- Rối loạn vận động tay chân theo chu kỳ: Những người gặp phải rối loạn vận động tay chân sẽ vô tình uốn cong hoặc duỗi thẳng tay chân khi đang ngủ. Tình trạng này có thể dẫn đến hội chứng chân bồn chồn, hay còn gọi là hội chứng chân không yên (RLS).
- Chứng ngủ rũ: Đây là một rối loạn não hiếm gặp, đặc trưng bởi việc buồn ngủ quá mức vào ban ngày và ngủ gật đột ngột không kiểm soát.
- Rối loạn giấc ngủ REM: Giấc ngủ REM rất quan trọng trong quá trình thải trừ các chất gây độc ở não. Rối loạn giấc ngủ REM có thể làm tích tụ các chất độc ở não.
- Những hành vi bất thường khi ngủ: Bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện đa ký giấc ngủ nếu bạn có những hành vi bất thường khi ngủ như di chuyển hoặc đi lại loanh quanh.
- Mất ngủ mạn tính không rõ nguyên nhân: Nếu bạn thường xuyên bị mất ngủ nhưng không thể tìm được lý do, bác sĩ sẽ yêu cầu tiến hành kỹ thuật đa ký với hy vọng tìm được nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.
- Đánh giá phân biệt: Nhiều bệnh nhân bị động kinh khi ngủ nhưng lại bị nhầm tưởng là rối loạn giấc ngủ. Đa ký giấc ngủ có thể được sử dụng để phân biệt 2 trường hợp này.
Ngoài giúp chẩn đoán các rối loạn về giấc ngủ, kỹ thuật này cũng được sử dụng để điều chỉnh phác đồ điều trị của các bệnh nhân đã được chẩn đoán bệnh.
Thực hiện đa ký giấc ngủ có thể gặp rủi ro không?
Đa ký là một kỹ thuật được thực hiện chủ yếu ngoài da, vì vậy ít xâm lấn và không gây đau đớn cho bệnh nhân. Tác dụng phụ phổ biến thường gặp nhất là kích ứng da. Tình trạng này xảy ra do da bệnh nhân mẫn cảm với các chất kết dính được sử dụng để gắn các cảm biến lên cơ thể.
Bạn phải chuẩn bị những gì khi làm xét nghiệm đa ký giấc ngủ?
Thời gian tiến hành đa sắc ký thường kéo dài từ 21 giờ đêm trước đến 6 giờ sáng hôm sau. Giai đoạn chuẩn bị thường mất từ 60 – 90 phút.
Bình thường, buổi chiều và tối trước khi thực hiện đa ký giấc ngủ, bác sĩ sẽ khuyến cáo bạn không được sử dụng đồ ăn hoặc thức uống có chứa cồn hoặc caffeine. Cồn và caffeine có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của bạn và làm các triệu chứng rối loạn trở nên tồi tệ hơn, từ đó khó có thể chẩn đoán chính xác mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Bạn cũng không được ngủ vào buổi trưa hoặc chiều hôm đó. Bệnh nhân phải tắm rửa và gội đầu sạch sẽ, không được bôi sữa dưỡng ẩm hoặc trang điểm vì các yếu tố này có thể ảnh hưởng đến tác dụng của điện cực.
Quy trình thực hiện đa ký giấc ngủ
Trong quá trình đa ký
Kỹ thuật đa ký giấc ngủ được thực hiện tại các trung tâm nghiên cứu giấc ngủ. Tuy nhiên, vì xét nghiệm này mô phỏng giấc ngủ bình thường vào ban đêm của bạn, bạn sẽ phải ở lại bệnh viện qua đêm. Bạn có thể mang theo những vật dụng mà mình thường dùng khi ngủ như gối ôm hoặc thú bông để giúp việc ngủ được dễ dàng hơn. Ngoài ra, bạn không cần phải mặc quần áo của bệnh viện mà có thể mặc đồ ngủ của mình.
Bệnh nhân sẽ được ngủ trong một căn phòng được trang trí giống như phòng khách sạn, thoải mái và yên tĩnh để giúp bạn thoải mái hơn.
Phòng sẽ được lắp máy quay vào buổi tối để có thể quan sát được những hành động cũng như trạng thái của bệnh nhân. Phòng cũng được bố trí thêm hệ thống âm thanh để bệnh nhân có thể giao tiếp với các chuyên gia bên ngoài.
Khi bạn đã sẵn sàng, kỹ thuật viên sẽ tiến hành gắn các miếng cảm biến lên nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể bạn như da đầu, thái dương, ngực, chân… Các cảm biến được kết nối với máy tính để ghi nhận và phân tích các thông tin khi bạn ngủ. Một kẹp nhỏ cũng được đặt ở ngón tay và tai của bạn để theo dõi nồng độ oxy trong máu.
Các thông số của giấc ngủ được kỹ thuật viên ghi nhận và theo dõi là:
- Điện não đồ
- Chuyển động mắt
- Nhịp tim
- Nhịp thở
- Nồng độ oxy trong máu
- Vị trí cơ thể
- Chuyển động của ngực và bụng
- Tiếng ngáy hoặc tiếng ồn mà bạn phát ra khi ngủ
- Chuyển động của chân tay…
Các kỹ thuật viên sẽ tiến hành quan sát và theo dõi tình trạng của bạn suốt đêm. Nếu cần, bạn có thể thông báo với họ thông qua các thiết bị giám sát. Kỹ thuật viên sẽ vào phòng và gỡ các miếng cảm biến nếu bạn cần thức dậy vào ban đêm.
Trong quá trình kiểm tra, bác sĩ cũng có thể yêu cầu bạn sử dụng thêm máy thở áp lực dương (PAP) để theo dõi hội chứng ngừng thở khi ngủ. Đây là một thiết bị bao gồm một đầu bịt kín mũi và một máy cung cấp khí nhằm tăng cường hơi thở của bạn. Nếu cần, oxy cũng có thể được sử dụng trong nghiên cứu để tăng cường nhịp thở.
Mặc dù bạn có thể lạ chỗ và không dễ ngủ khi ở trung tâm, tuy nhiên điều này thường không ảnh hưởng nhiều đến kết quả xét nghiệm. Kết quả không bị ảnh hưởng bởi việc bạn có ngủ trọn giấc hay không.
Sau khi thực hiện xong đa ký giấc ngủ
Kỹ thuật viên sẽ gỡ bỏ các cảm biến vào sáng hôm sau. Bạn có thể trở về nhà ngay sau đó. Bác sĩ sẽ tiến hành phân tích các phép đo ghi được và hẹn gặp bạn để thông báo kết quả.
Kết quả
Các phép đo được ghi lại trong quá trình đa ký giấc ngủ có thể cung cấp các thông tin cho bác sĩ, ví dụ như:
- Sóng não và chuyển động mắt: Hai yếu tố này có thể giúp cho bác sĩ đánh giá về chu kỳ giấc ngủ của bạn và xác định sự gián đoạn trong các giai đoạn này. Đây là những nguyên nhân chủ yếu gây ra rối loạn giấc ngủ như chứng ngủ rũ hoặc rối loạn giấc ngủ REM.
- Sự thay đổi nhịp tim, nhịp thở và nồng độ oxy máu: Nếu các yếu tố này thay đổi bất thường trong khi ngủ có thể là triệu chứng của hội chứng ngừng thở khi ngủ.
- Chuyển động chân thường xuyên: Việc chân chuyển động quá nhiều trong khi ngủ có thể làm gián đoạn giấc ngủ của bạn. Đây có thể là dấu hiệu của bệnh rối loạn vận động chân tay.
- Chuyển động hoặc có nhiều hành vi bất thường trong khi ngủ: Chuyển động nhiều có thể là dấu hiệu của rối loạn giấc ngủ REM hoặc một số rối loạn khác.
Kết quả của kỹ thuật đa ký giấc ngủ sẽ được các chuyên gia đa ký xem xét và sử dụng để lập thành biểu đồ các giai đoạn và chu kỳ giấc ngủ. Sau đó, các thông tin này sẽ được đánh giá lại bởi bác sĩ chuyên nghiên cứu về giấc ngủ. Bạn sẽ được thông báo về kết quả xét nghiệm, sau đó bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị cũng như các vấn đề khác liên quan đến bệnh.
Đa ký giấc ngủ là một kỹ thuật thường được sử dụng để chẩn đoán và đánh giá tình trạng của các rối loạn giấc ngủ. Nếu nhận thấy bản thân gặp các vấn đề này, hãy đến ngay các trung tâm y tế để được theo dõi và chẩn đoán kịp thời.
Phương Quỳnh/HELLO BACSI
