Bệnh Parkinson ở người trẻ thường có tiến triển rất khác so với Parkinson ở người lớn tuổi nhưng các triệu chứng lại không khác biệt nhiều. Một số trường hợp, bệnh có thể gây ra biểu hiện run tay ở người trẻ làm ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống cũng như công việc của bệnh nhân.
Vậy khái niệm “người trẻ” ở đây ý muốn nói đến độ tuổi nào? Vì sao bệnh Parkinson lại xảy ra ở người trẻ, các dấu hiệu nào có thể giúp nhận biết sớm được bệnh? Hãy cùng tìm hiểu các vấn đề này trong bài viết dưới đây nhé.
Bệnh Parkinson khởi phát ở độ tuổi nào thì được xem là trẻ?
Parkinson là bệnh lý thần kinh do thoái hóa một nhóm các tế bào ở não gây ra, đặc trưng bởi các triệu chứng liên quan đến khả năng vận động của cơ thể như: run tay, cử động chậm chạp, co cứng cơ, rối loạn thăng bằng,…
Mặc dù hầu hết các trường hợp bệnh Parkinson thường khởi phát triệu chứng ở độ tuổi trung bình từ 50 đến 60 tuổi. Tuy nhiên, Hiệp hội bệnh Parkinson Hoa Kỳ (APDA) cho biết khoảng 10–20% bệnh nhân Parkinson có dạng khởi phát sớm hay còn gọi là bệnh Parkinson ở người trẻ. Theo đó, đây là những trường hợp được chẩn đoán mắc bệnh Parkinson trong độ tuổi từ 21 đến dưới 50 tuổi.
Một số ít trường hợp hiếm hoi, các dấu hiệu bệnh Parkinson có thể xuất hiện ở cả trẻ em và thanh thiếu niên dưới 20 tuổi. Dạng rối loạn này được gọi là Parkinson vị thành niên và thường có liên quan đến các đột biến gen cụ thể.
Sự khác biệt giữa bệnh Parkinson khởi phát ở người trẻ và người lớn tuổi
Dựa vào độ tuổi thường mắc bệnh, từ trước đến nay Parkinson vẫn luôn được ngầm hiểu như là một bệnh lý của người lớn tuổi. Chính vì vậy mà các biểu hiện xảy ra ở người trẻ tuổi hơn thường không được chú ý, dẫn đến khả năng nhiều trường hợp đang tiềm ẩn bệnh Parkinson nhưng lại không được chẩn đoán hoặc chẩn đoán sai trong một thời gian dài.
Vấn đề này rất đáng lo ngại, bởi vì sự khác biệt lớn nhất giữa bệnh Parkinson ở người trẻ và người lớn tuổi chính là quá trình diễn tiến của bệnh. Mặc dù phương pháp điều trị giống nhau, nhưng đối với bệnh Parkinson khởi phát sớm, nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời thì tốc độ tiến triển của bệnh thường chậm hơn rất nhiều so với ở những người lớn tuổi.
Để lý giải điều này, một phần là do những người trẻ tuổi thường ít có các vấn đề về sức khỏe nói chung và hơn hết là những bệnh nhân trẻ sẽ có khả năng đáp ứng tốt hơn với quá trình trị liệu để khắc phục các triệu chứng.
Dấu hiệu nhận biết bệnh Parkinson ở người trẻ
Nguyên nhân dẫn đến các triệu chứng của bệnh Parkinson là do có sự thay đổi ở não bộ, vì vậy dù ở bất kỳ độ tuổi nào người bệnh cũng đều có thể gặp phải một số biểu hiện đặc trưng. Đó có thể là các vấn đề ảnh hưởng đến vận động như:
- Run tay, cánh tay, chân, hàm và mặt
- Co cứng cơ, các chi hoặc toàn thân
- Cứng đờ, cử động chậm chạp (Bradykinesia)
- Tư thế không ổn định
- Suy giảm khả năng giữ thăng bằng và phối hợp, dễ té ngã
Bên cạnh đó, một số biểu hiện không liên quan đến vận động cũng có thể là dấu hiệu bệnh Parkinson, cụ thể bao gồm:
- Có sự thay đổi tư duy hoặc suy nghĩ
- Phiền muộn
- Rối loạn giấc ngủ
- Sa sút trí tuệ, suy giảm trí nhớ, lú lẫn
- Táo bón hoặc các vấn đề về đường tiết niệu (tiểu không kiểm soát)
Mặc dù triệu chứng thông thường của bệnh Parkinson có thể giống nhau, tuy nhiên sẽ có sự khác biệt về khả năng xuất hiện ở các độ tuổi. Những người trẻ tuổi thường gặp nhiều biểu hiện liên quan đến rối loạn vận động (cử động cơ thể không tự chủ) hơn do tác dụng phụ của việc sử dụng levodopa – thuốc điều trị bệnh Parkinson được kê đơn phổ biến nhất. Đồng thời, họ cũng có nhiều khả năng bị loạn trương lực cơ, các đợt co cơ kéo dài dẫn đến chuột rút ở các chi hoặc hình thành các tư thế bất thường như trẹo bàn chân.
Ngược lại, các triệu chứng khác như: vấn đề nhận thức, mất trí nhớ, lú lẫn, rối loạn thăng bằng lại có xu hướng ít xảy ra hơn đối với bệnh Parkinson ở người trẻ.
Ngoài ra, cần lưu ý biểu hiện run tay ở người trẻ do bệnh Parkinson khởi phát sớm đôi khi có thể bị nhầm lẫn với bệnh run tay ở người trẻ tuổi do nguyên nhân di truyền (bệnh run vô căn) hoặc do các vấn đề sức khỏe khác. Do đó, bạn cần thực hiện thăm khám và tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán chính xác nhất trong trường hợp có các biểu hiện nghi ngờ.
Vì sao bệnh Parkinson khởi phát ở người trẻ?
Hiện nay, nguyên nhân chính xác của bệnh Parkinson vẫn chưa được xác định, tuy nhiên nhiều cuộc nghiên cứu đã cho thấy bệnh có thể được gây ra bởi sự kết hợp giữa các yếu tố di truyền với một số yếu tố khác từ bên ngoài, chẳng hạn như chấn thương đầu, tiếp xúc với chất độc, thuốc trừ sâu,…
Đây chính là lý do mà các nhà khoa học tin rằng bệnh Parkinson có tính di truyền và môi trường là một yếu tố góp phần quan trọng cho việc phát triển bệnh.
Đồng thời, các nhà khoa học cũng phát hiện rằng di truyền có thể chiếm một vai trò lớn hơn trong bệnh Parkinson ở người trẻ. Một số đột biến nhất định (ví dụ như trong gen PRKN) có thể làm tăng nguy cơ khởi phát bệnh Parkinson ở độ tuổi trẻ hoặc ở thanh thiếu niên, đặc biệt là các trường hợp tiền sử gia đình đã có người mắc Parkinson.
Chẩn đoán và điều trị bệnh Parkinson ở người trẻ
Chẩn đoán
Nhìn chung, không có xét nghiệm cụ thể nào có thể áp dụng riêng biệt để chẩn đoán bệnh Parkinson. Thông thường, bác sĩ sẽ chẩn đoán bệnh Parkinson ở người trẻ dựa vào việc khai thác thông tin các triệu chứng cộng với kết quả thu thập được từ các xét nghiệm máu, xét nghiệm hình ảnh,…
Mục đích của việc thực hiện các kỹ thuật xét nghiệm là để loại trừ một số tình trạng khác có thể gây ra các biểu hiện tương tự. Một ví dụ điển hình đó là bệnh run tay ở người trẻ tuổi cũng có thể làm xuất hiện triệu chứng run tay. Bên cạnh đó, các biểu hiện phiền muộn, lo âu, rối loạn giấc ngủ,… rất dễ gây ra sự nhầm lẫn với bệnh cường giáp hoặc tình trạng do lạm dụng chất kích thích.
Phương pháp điều trị
Các nghiên cứu về điều trị Parkinson vẫn đang được tiến hành và đã có những tiến bộ đáng kể. Tuy nhiên, có thể do không tìm thấy nguyên nhân chính xác gây ra bệnh, nên đến thời điểm này khoa học vẫn chưa tìm ra được cách chữa khỏi hoàn toàn bệnh Parkinson ở người trẻ.
Thay vào đó, phương pháp dùng thuốc có thể hỗ trợ làm giảm các triệu chứng, giúp bệnh nhân cải thiện được chất lượng cuộc sống trong suốt quá trình đồng hành với bệnh.
Về cơ bản, phác đồ chung để điều trị bệnh Parkinson thường là chỉ định kết hợp thuốc levodopa với một thành phần khác có tên là carbidopa. Nhưng khi xem xét trên các bệnh nhân trẻ tuổi, phác đồ này không được bác sĩ khuyến nghị điều trị do nguy cơ bị ảnh hưởng bởi tác dụng phụ.
Nếu triệu chứng chỉ ở mức độ nhẹ, không ảnh hưởng nhiều đến công việc và các hoạt động thể chất, bệnh nhân hoàn toàn có thể hoãn việc dùng levodopa và lựa chọn các loại thuốc khác để thay thế như: thuốc ức chế MAO-B (selegiline), amantadine, thuốc chủ vận dopamine (pramipexole), thuốc kháng cholinergic. Ngoài ra, vật lý trị liệu cũng là biện pháp có thể mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân trong quá trình điều trị.
Một số trường hợp có thể cần phẫu thuật kích thích não sâu để tối ưu hóa khả năng kiểm soát vận động của cơ thể. Đây là phương pháp giúp điều chỉnh mức độ kích thích thông qua một thiết bị điện nhỏ được cấy vào vùng não có liên quan đến vận động.
Cách làm chậm tiến triển của bệnh Parkinson ở người trẻ
Bệnh Parkinson khởi phát sớm làm ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày cũng như kế hoạch dài hạn của bệnh nhân là điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên, nếu bệnh tiến triển càng chậm thì mức độ bị ảnh hưởng sẽ càng giảm thấp. Để làm được điều đó, bệnh nhân có thể áp dụng một số cách dưới đây:
- Đọc các thông tin liên quan để giúp bản thân và những người xung quanh hiểu rõ hơn về bệnh Parkinson
- Phối hợp chặt chẽ và tuân thủ điều trị của các bác sĩ, chuyên gia trị liệu,…
- Thực hiện các hoạt động giúp giải tỏa căng thẳng như: trò chuyện với mọi người, tham gia lớp học khiêu vũ, luyện tập thể dục,…
- Xây dựng chế độ ăn nhiều trái cây tươi, rau quả để ngăn ngừa táo bón và tăng cường sức khỏe tổng thể giúp duy trì khả năng vận động
- Cố gắng thích nghi với việc chung sống cùng bệnh để tiếp tục làm việc và tận hưởng cuộc sống
- Tìm sự tư vấn của các chuyên gia tâm lý nếu bệnh có thể tác động không nhỏ đến sức khỏe tinh thần
Tóm lại, bệnh Parkinson ở người trẻ có thể không quá nghiêm trọng do khả năng tiến triển chậm và tỷ lệ sống thường lâu hơn so với người lớn tuổi. Điều quan trọng là cần hiểu rõ và nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh Parkinson để kịp thời lựa chọn phương pháp xử lý phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.