Miền Trung Việt Nam là một vùng đất phong phú với địa hình đa dạng và môi trường thiên nhiên phong phú, thường xuyên phải đối mặt với những cơn lũ lụt vô cùng khốc liệt. Không còn xa lạ với người dân nơi đây, những trận mưa lớn kéo dài đã và đang tạo nên những hình ảnh đau lòng của ngôi làng ngập trong biển nước, cảnh tượng xa cách người thân và ngôi nhà, cơ sở hạ tầng tan hoang, và hàng ngàn gia đình lâm vào tình trạng cảnh tàn.
Tại sao miền Trung lại phải chịu trận mưa lũ dữ dội như vậy? Tại sao lũ lụt khốc liệt lại thường xảy ra ở miền Trung nước ta? Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây ra hiện tượng đầy bi thương này, hãy cùng mình khám phá trong bài viết dưới đây nhé!
Lũ lụt là gì?
Lũ lụt, theo đúng yếu tố từ vựng, thực sự là một danh từ ghép, được hình thành từ hai từ đơn là “lũ” và “lụt”. Mỗi từ này mô tả một hiện tượng riêng biệt:
Lũ: Đây là tình trạng nước dâng cao trong các con sông, suối, hoặc hồ chứa, thường do mưa lớn hoặc tuyết tan, khiến lượng nước tràn ra khỏi lưu vực tự nhiên của nó. Lũ có thể gây ngập úng và thiệt hại đáng kể cho các khu vực lân cận.
Lụt: Lụt là tình trạng nước tràn vào các khu vực trước đây không bị ngập, thường do mưa lớn, bão, hoặc sự kết hợp của nhiều yếu tố thời tiết không thuận lợi. Lụt có thể gây ra ngập úng trong đô thị và nông thôn, thiệt hại đến tài sản và môi trường, và gây nguy cơ đối với cuộc sống và sức khỏe con người.
Sự kết hợp của cả hai hiện tượng lũ và lụt này, tức là nước sông dâng cao và tràn vào những khu vực không bị ngập trước đó, do các yếu tố như mưa lớn, bão, hoặc thời tiết xấu
Tại sao lại hình thành lũ lụt?
Lũ lụt là một hiện tượng thiên tai khó lường và đáng sợ, có thể gây ra nhiều thiệt hại cho con người và thiên nhiên. Lũ lụt không phải là một hiện tượng đơn giản, mà là kết quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau, như sau:
Mưa lớn: Khi trời mưa to và kéo dài, nước mưa sẽ chảy xuống đất và vào các con sông. Nếu lượng mưa quá nhiều, đất không thể hấp thụ hết được, và sông không thể chứa hết được, nước sẽ tràn ra khỏi bờ và ngập úng các khu vực xung quanh.
Bão: Khi bão đi qua một khu vực, nó sẽ mang theo rất nhiều nước mưa và gió. Nước mưa sẽ làm cho các con sông dâng cao và tràn ra, còn gió sẽ làm cho các sóng biển cao và đập vào bờ. Cả hai điều này đều có thể gây ra lũ lụt.
Biến đổi khí hậu: Bạn có biết biến đổi khí hậu là gì không? Biến đổi khí hậu là sự thay đổi của khí hậu trên toàn cầu do hoạt động của con người. Biến đổi khí hậu có thể làm cho thời tiết trở nên khắc nghiệt hơn, như mưa to hơn, bão mạnh hơn, hoặc nắng nóng hơn. Những điều này đều có thể tăng nguy cơ xảy ra lũ lụt.
Địa hình: Bạn có biết địa hình là gì không? Địa hình là hình dạng của bề mặt của trái đất. Có những khu vực có địa hình cao như miền núi, có những khu vực có địa hình thấp như vùng đồng bằng. Địa hình ảnh hưởng đến việc chảy của nước. Nếu khu vực có địa hình cao, nước sẽ chảy nhanh và dễ gây ra lũ lụt. Nếu khu vực có địa hình thấp, nước sẽ chảy chậm và dễ bị ứ lại. Ngoài ra, các con sông cũng có vai trò quan trọng trong việc vận chuyển nước từ nơi này sang nơi khác. Nếu các con sông bị tắc nghẽn hoặc quá tải, nước sẽ không thoát được và gây ra lũ lụt.
Tuyết tan: Bạn có biết tuyết tan là gì không? Tuyết tan là hiện tượng tuyết chuyển thành nước khi nhiệt độ tăng cao. Trong những khu vực có tuyết, khi vào mùa xuân, tuyết sẽ tan chảy và tạo ra lượng nước lớn. Nếu lượng nước này vượt quá khả năng thoát nước của đất đai và các con sông, nó sẽ gây ra lũ lụt.
Tác động của biển: Bạn có biết tác động của biển là gì không? Tác động của biển là sự ảnh hưởng của biển đối với đất liền. Có hai hiện tượng chính là triều cường và cơn bão biển. Triều cường là hiện tượng nước biển dâng cao do sự hút của mặt trăng và mặt trời. Cơn bão biển là hiện tượng gió mạnh thổi trên biển, tạo ra các sóng cao và mạnh. Cả hai hiện tượng này đều có thể đẩy nước biển vào đất liền, gây ra ngập úng và lũ lụt ở các khu vực ven biển.
Hoạt động con người: Bạn có biết hoạt động con người là gì không? Hoạt động con người là những việc mà con người làm ảnh hưởng đến thiên nhiên. Một số hoạt động con người có thể gây ra lũ lụt là: mất rừng, xây dựng không quy định, và khai thác lâm sản. Những hoạt động này có thể làm giảm khả năng hấp thụ và thoát nước của đất đai, dẫn đến lũ lụt.
Nguyên nhân khiến Miền Trung trở thành tâm điểm của những cơn lũ lụt
Miền Trung là nơi phải chịu đựng những cơn lũ lụt mạnh mẽ và kéo dài, gây ra nhiều thiệt hại về người và của. Có nhiều nguyên nhân làm cho miền Trung trở thành tâm điểm của những thảm họa lũ lụt này, và chúng ta cùng tìm hiểu một số nguyên nhân dưới đây:
Địa hình đa dạng: Miền Trung có địa hình đa dạng với nhiều vùng núi non, sông ngòi, và vùng đồng bằng. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho sự tập trung của lượng nước lớn từ các khu vực núi non và sông ngòi, gây ra lũ lụt khi có mưa lớn hoặc bão.
Nhiều con sông lớn: Miền Trung có nhiều con sông lớn như sông Sông Đà, sông Sông Hậu, sông Sông Quảng Bình, và sông Sông Huế, chảy qua khu vực này và khiến cho việc kiểm soát nước trở nên phức tạp. Khi có lượng mưa lớn, các con sông này có thể tràn bờ và gây lũ lụt ở các khu vực ven sông.
Biến đổi khí hậu: Biến đổi khí hậu đang làm gia tăng tần suất và cường độ của mưa lớn và các hiện tượng thời tiết cực đoan. Miền Trung thường là nơi đón nhận nhiều cơn bão trong mùa mưa, và chúng thường mang theo lượng mưa lớn và gió mạnh, gây ra lũ lụt.
Thiếu cơ sở hạ tầng chống lũ: Sự thiếu sót cơ sở hạ tầng chống lũ là một vấn đề đã có từ lâu tại miền Trung. Hệ thống đê điều chỉnh và các công trình chống lũ còn kém hiệu quả, không đủ để kiểm soát và dẫn dụ nước lũ ra khỏi khu vực đang bị ngập.
Hoạt động con người: Hoạt động con người như khai thác lâm sản, đô thị hóa không quy định, và xây dựng không hợp lý có thể làm giảm khả năng hấp thụ và thoát nước của đất đai, gây lũ lụt và sự sâu nước nhanh chóng.
Cơ cấu kinh tế: Miền Trung có nền kinh tế dựa vào nông nghiệp và sản xuất, và nhiều người dân sống ở các vùng đồng bằng, nơi dễ bị ảnh hưởng bởi lũ lụt. Thiệt hại về nông nghiệp và sản xuất có thể rất nặng nề trong các trận lũ lụt.
Tình hình lũ lụt tại miền Trung Việt Nam trong những năm vừa qua
Tình hình lũ lụt tại miền Trung Việt Nam trong những năm qua đã có nhiều biến đổi và thách thức do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và các yếu tố khác.
Năm 2020: Trong ba tháng liên tiếp từ tháng 9 đến tháng 11, miền Trung đã chịu đựng những cơn mưa to và dài, gây ra những đợt lũ lụt kinh hoàng. Nhiều tỉnh như Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, và Phú Yên đã trải qua những ngày tháng khổ sở, với hàng trăm người chết và mất tích, và hàng triệu người bị ảnh hưởng. Những ngôi nhà, ruộng đồng, và cầu cống đã bị cuốn trôi và phá hủy bởi dòng nước hung dữ.
Năm 2021: Đó là một năm không kém phần căng thẳng về lũ lụt tại miền Trung Việt Nam. Trong tháng 10 năm 2021, miền Trung lại phải đối mặt với những cơn mưa to và kéo dài, gây ra những đợt lũ lụt không kém phần nghiêm trọng. Các tỉnh như Thừa Thiên Huế, Quảng Bình, Quảng Trị, và Quảng Nam đã bị ngập úng và thiệt hại nặng nề. Nhiều người đã phải sơ tán và cứu trợ.
Những hậu quả nghiêm trọng ghê gớm mà lũ lụt để lại
Lũ lụt có thể gây ra những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng và ghê gớm về cả người lẫn vật chất, nhất là khi chúng xảy ra ở quy mô lớn.
Thương vong người: Đây là hậu quả đáng sợ nhất của lũ lụt. Khi nước lũ tràn vào, nó có thể cuốn trôi hoặc chôn vùi những người không kịp thoát ra. Nhiều người có thể mất tích hoặc thiệt mạng, và những ai sống sót cũng có thể gặp nguy cơ nhiễm bệnh và thương tích. Trong năm 2020, miền Trung Việt Nam đã có hơn 200 người chết và mất tích do lũ lụt.
Thiệt hại về tài sản: Đây là hậu quả đáng tiếc nhất của lũ lụt. Khi nước lũ tràn vào, nó có thể làm hỏng cơ sở hạ tầng đường sá, cầu đường, và hệ thống điện lực và viễn thông. Ngoài ra, nó cũng có thể làm ngập úng và phá hủy ngôi nhà, tài sản cá nhân, và các cơ sở kinh doanh. Trong năm 2020, tình trạng mưa lũ kéo dài đã miền Trung Việt Nam bị thiệt hại khoảng 30.000 tỷ đồng.
Mất mát nông nghiệp: Khi nước lũ tràn vào, các cánh đồng và vùng trồng trọt bị ngập úng trong lâu ngày, gây mất mát lớn trong sản xuất nông nghiệp. Trong đợt lũ lụt năm 2020 tại miền Trung Việt Nam đã khiến 400.000 ha diện tích trồng trọt bị vùi dập trong nước lũ. Chính vì vậy mà giá thực phẩm sẽ bị tăng cao và nguồn thực phẩm sẽ bị thiếu thốn rất nhiều
Mất rừng và thiệt hại môi trường: Khi nước lũ tràn vào, nó có thể kéo theo việc rút ngắn rừng và gây mất môi trường tự nhiên. Sự dịch chuyển của nước lũ cũng có thể gây ra sự nhiễm trùng và ô nhiễm môi trường.
Khả năng lây nhiễm bệnh: Đây cũng là một vấn đề rất đáng lo ngại. Các khu vực bị lũ lụt thường có nguy cơ lây nhiễm bệnh cao, đặc biệt là khi cơ sở hạ tầng y tế bị tàn phá. Nước lũ có thể chứa vi khuẩn và chất ô nhiễm, gây ra các bệnh như tiêu chảy, viêm gan, sốt rét, và nhiễm trùng da.
Các biện pháp khuyến cáo ứng phó trước tình hình mưa lũ lụt kéo dài
Để ứng phó trước tình hình mưa lũ lụt kéo dài, cần có các biện pháp dự phòng và ứng phó hiệu quả.
Theo dõi dự báo thời tiết: Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất để ứng phó với lũ lụt. Cần theo dõi thường xuyên các thông tin dự báo thời tiết và cảnh báo lũ lụt từ các cơ quan chính phủ và tổ chức chuyên nghiệp. Bên cạnh đó cũng cần cập nhật thông tin về tình hình thời tiết để có kế hoạch ứng phó kịp thời.
Xây dựng kế hoạch ứng phó nhanh chóng: Cần xây dựng kế hoạch gia đình về cách ứng phó trước tình hình lũ lụt, tập trung ở nơi an toàn và có đủ thực phẩm, nước uống, nhu yếu phẩm và các thiết bị cứu hộ như áo phao, thuyền, và đèn pin.
Di dời đến nơi an toàn:Trong trường hợp tình hình lũ lụt nghiêm trọng, mọi người cần tuân thủ các chỉ dẫn của cơ quan chính quyền về di dời đến nơi an toàn. Cần phải tránh đi qua những khu vực ngập nước cao, có dòng chảy mạnh, hoặc có nguy cơ sạt lở. Hãy luôn giữ liên lạc với người thân và bạn bè để thông báo tình hình.
Bảo vệ tài sản cá nhân: Nếu có thể hãy nhanh chóng di chuyển những vật dụng quan trọng như giấy tờ, tiền mặt, và đồ trang sức lên tầng cao hoặc gửi cho người quen ở nơi khô ráo. Khôi phục cơ sở hạ tầng: Đối với các cơ sở hạ tầng như nhà cửa, đặc biệt là cầu đường, hệ thống điện và viễn thông, cần thường xuyên kiểm tra, bảo trì và nâng cấp để đảm bảo khả năng ứng phó với lũ lụt.
Thường xuyên kiểm tra định kỳ để nâng cấp cơ sở hạ tầng chống lũ như hệ thống thoát nước, đê điều chỉnh, và hồ chứa để tạo ra khả năng thoát nước tốt hơn trong trường hợp mưa lũ kéo dài.
Tăng cường nhận thức cộng đồng: Các địa phương nên thường xuyên tổ chức các hoạt động tăng cường nhận thức cộng đồng về mưa lũ lụt và cách ứng phó an toàn có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về tình hình và biện pháp bảo vệ bản thân. Các thông tin cần truyền đạt một cách chính xác, kịp thời, và dễ hiểu và khuyến khích mọi người tham gia các khóa huấn luyện, tập huấn, và diễn đàn về ứng phó với lũ lụt.
Kết luận:
Tình trạng choáng váng đầu óc đi ngoài trời dưới thời tiết nắng nóng gay gắt
Những nguy hiểm vô cùng khó lường từ hiện tượng La Nina