Men tiêu hóa ( hay enzyme tiêu hóa) là hỗn hợp các enzyme khác nhau do cơ thể bài tiết ra có nhiệm vụ phân giải thức ăn thành các chất dinh dưỡng có kích thước rất nhỏ để có thể dễ dàng hấp thu qua thành ruột vào máu, nuôi dưỡng cơ thể.
I.Thời điểm cần bổ sung men tiêu hóa?
Bình thường hệ tiêu hóa có chứa đầy đủ các enzyme cần thiết để tiêu hóa thức ăn. Nhưng trong nhiều trường hợp, các enzyme nội sinh trong cơ thể tiết ra không tốt, dẫn đến thiếu enzyme, cụ thể:
- Người già yếu: hệ thống men nội sinh suy giảm
- Trẻ nhỏ: do cơ thể non nớt, enzyme nội sinh trong cơ thể chưa ổn định
- Trẻ sau đợt ốm dậy, suy dinh dưỡng
- Trẻ em hoặc người lớn kém hấp thu, biếng ăn, ăn nhiều nhưng không tăng cân
- Ăn quá nhiều trong mỗi bữa hoặc ăn quá nhiều bữa trong ngày cũng dẫn đến sự bài tiết các men tiêu hóa không đủ cho tiêu hóa thức ăn
- Rối loạn tiêu hóa: dễ nôn trớ, đầy bụng, khó tiêu, phân sống, tiêu chảy, táo bón.
- Trẻ em hoặc người lớn không dung nạp sữa
- Bệnh nhân phẫu thuật cắt bỏ tuyến tụy hoặc một phần dạ dày
II.Sự cần thiết của việc bổ sung men tiêu hóa
Mặc dù các men tiêu hóa là do chính cơ thể sản sinh ra, nhưng nếu tuyến tiêu hoá bị tổn thương hay bị giảm bài tiết thì sẽ dẫn đến thiếu men tiêu hoá trong cơ thể.
Sự thiếu hụt các men này sẽ làm suy giảm sự phân giải thực phẩm thành các chất dinh dưỡng ( đường đơn, acidamin, acid béo…) dẫn đến:
- Thiếu hụt năng lượng cấp cho cơ thể, khiến trẻ luôn cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống
- Suy dinh dưỡng
- Suy giảm chức năng hoạt động của các cơ quan trong cơ thể
- Rối loạn tiêu hóa: trào ngược dạ dày thực quản ( gây nôn trớ ở trẻ), khó tiêu, đầy bụng, phân sống, tiêu chảy, táo bón
- Hệ miễn dịch suy giảm , dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn
Mặt khác, chính những trường hợp bệnh lý trên cũng tác động ngược lại gây tình trạng thiếu men tiêu hoá trong cơ thể.
III.Thời gian bổ sung men tiêu hóa?
Thích hợp nhất là khoảng 10-20 ngày, sau đó ngưng dùng enzyme 10 ngày nếu muốn tiếp tục dùng lại. Điều này rất quan trọng để tránh cơ thể bị lệ thuộc ( không chịu bài tiết ra các enzyme, khi không có men sẽ không ăn, các tuyến tiêu hoá bị ức chế, giảm chức năng bài tiết và sẽ bị teo nhỏ) và vẫn kích thích được khả năng bài tiết men tiêu hóa từ cơ thể.
IV.Cách lựa chọn các loại men tiêu hóa?
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại men tiêu hóa có loại chế phẩm chỉ chứa 2-3 men, có loại có chứa đầy đủ các men tiêu hóa thiết yếu. Hiểu biết về tác dụng của các thành phần trong chế phẩm men tiêu hóa sẽ giúp đưa ra lựa chọn tối ưu nhất. Sau đây là công dụng của một số thành phần men tiêu hóa thường gặp:
- Amylase: Giúp tiêu hóa tinh bột ( cơm, bánh mỳ, khoai tây, ngũ cốc…), cắt các liên kết trong tinh bột thành các dạng mạch ngắn, giúp nhanh chóng hấp thu qua ruột non vào máu để cung cấp năng lượng cho cơ thể.
- Protease ( hoặc pepsin, papain…): Giúp phân giải protein trong thức ăn( thịt , trứng, sữa, đậu nành…) thành các polypeptide mạch dài hoặc ngắn và cuối cùng thành các acid amin để cơ thể hấp thu vào máu .
- Lipase: Giúp thủy phân các chất béo trong thức ăn thành acid béo, glycerol… giúp hấp thu chất béo dễ dàng.
- Cellulase: Là enzyme không có trong hệ tiêu hóa của người, hoàn toàn bổ sung từ bên ngoài( thức ăn, thực phẩm bổ sung, thuốc…) có tác dụng thủy phân cellulase ( chất xơ có trong rau, củ, quả…) làm giúp mềm chất xơ, hỗ trợ tiêu hóa, ngừa táo bón.
- Các chế phẩm bổ sung men tiêu Lactase cho trẻ không dung nạp sữa: Men này rất cần cho trẻ nhỏ:
- Lactase: giúp phân hủy đường lactose ( trong sữa) thành glucose và galactose trong sữa. Đặc biệt có lợi trong trường hợp bé bị tiêu chảy. Hiện tượng thiếu hoặc không có Lactose hay gặp ở trẻ nhỏ trẻ bị tổn thương niêm mạc ruột để lâu trẻ bị suy dinh dưỡng.
- Một số chế phẩm men tiêu hóa có chứa các acid amin, kẽm, vitamin… giúp cơ thể hấp thu tối đa các dưỡng chất, ăn ngon miệng, thèm ăn, tăng sức đề kháng….:
- Lysine: là acid amin thiết yếu mà cơ thể không tự tổng hợp được giúp tạo ra hầu hết các để duy trì hệ miễn dịch, phát triển men tiêu hóa, kích thích ăn ngon miêng
- Kẽm: tăng cường hệ miễn dịch, ngăn ngừa tình trạng suy dinh dưỡng của trẻ. Thiếu kẽm trẻ sẽ chậm lớn, biếng ăn, rụng tóc…
- Các vitamin nhóm B( B1, B2, B6): giúp tăng cường chuyển hóa các chất trong cơ thể giúp trẻ thèm ăn, ăn ngon miệng hơn.
Lưu ý: Để thực hiện và bổ sung men tiêu hóa hiệu quả nhất cho trẻ nhỏ các phụ huynh nên cho trẻ đến khám và nghe tư vấn, hướng dẫn cách sử dụng của các bác sĩ, chuyên khoa dinh dưỡng.
BS. Hoàng Ngọc Anh, Phòng khám dinh dưỡng 70 Nguyễn Chí Thanh, Trung tâm y tế dự phòng Hà Nội