Tăng cân bởi ăn kiêng sai cách

Người đàn ông 44 tuổi, đến Viện Dinh dưỡng Quốc gia khám sau khi ăn theo chế độ giảm cân hơn ba tháng vẫn không thành công. Anh cao 1,7 m, nặng 81 kg, tiền sử bị gan và máu nhiễm mỡ, cholesterol trong máu cao, được bác sĩ tư vấn nên giảm cân.

Vợ anh tìm hiểu trên mạng, áp dụng chế độ ăn kiêng bằng cách cắt hoàn toàn tinh bột và lượng lớn thịt, cho chồng chỉ ăn rau và uống nước detox – thức uống kết hợp giữa nước lọc cùng nhiều loại rau quả và trái cây ít đường.

Một tuần sau, người chồng thường xuyên có cảm giác đói, mệt mỏi, hoa mắt, không thể làm việc. Vợ kiên quyết ép ăn kiêng. Anh tranh thủ mỗi buổi chiều tan làm giấu vợ tạt vào quán ăn bát bún, phở, suất cơm, sau đó về nhà chỉ ăn rau. Kết quả, sau ăn kiêng ba tháng, anh tăng thêm 1,5 kg.

Một phụ nữ 37 tuổi, ở Cầu Giấy, cao 1,6 m, nặng 70 kg, áp dụng phương pháp keto giảm cân bởi được cộng đồng mạng đánh giá là an toàn, lành mạnh. Keto (Keogenic) là chế độ ăn cắt giảm tối đa lượng carbohydrate (chất bột, đường) nạp vào cơ thể, bổ sung các chất béo có lợi. Thực đơn này giúp cơ thể đốt cháy năng lượng nhiều hơn, không cần kiêng khem nghiêm ngặt.

Muốn giảm cân nhanh, trong 7 ngày, chị bỏ hoàn toàn thực phẩm giàu carb gồm gạo, món chế biến từ gạo, lúa mì, ngũ cốc, các loại đậu, trái cây, thức ăn nhanh, chỉ ăn số lượng nhỏ thịt, cá, hạt. Kết quả, chị mệt mỏi, uể oải, sốt. Sau thời gian điều trị, chị ăn nhiều hơn để lấy lại sức, kết quả tăng 2 kg, phải đến Viện Dinh dưỡng Quốc gia khám.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trọng Hưng, Trưởng khoa khám và tư vấn dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cho biết hai bệnh nhân trên là ví dụ điển hình cho hậu quả ăn kiêng sai cách.

“Cắt giảm khẩu phần ăn quá mức, đặc biệt với tinh bột, là sai lầm khiến nhiều người giảm béo thất bại”, bác sĩ Hưng nói. Ông giải thích một người hạn chế calo quá nhiều, cơ bắp bị suy giảm, sự trao đổi chất trong cơ thể chậm lại, khi quay lại chế độ ăn bình thường rất dễ tăng cân. Một số người do đói hoặc suy nhược cơ thể nên có xu hướng ăn càng nhiều sau đó, dẫn tới cân nặng càng tăng. Như vậy, họ rơi vào vòng luẩn quẩn, luôn phải vật lộn với kế hoạch ăn kiêng không hồi kết.

Hiện có nhiều phương pháp được cho là giảm cân hiệu quả, như keto, low-carb, eat clean, điểm chung là cắt giảm carbohydrate. Bác sĩ Hưng cho rằng lạm dụng những cách này khiến cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng, tác động nghiêm trọng đến hệ tiêu hóa và nảy sinh nhiều vấn đề sức khỏe.

Y học dinh dưỡng khuyến nghị một người trưởng thành cần ăn 130-150 g carbohydrate một ngày để nuôi dưỡng cơ thể. Với người hoạt động trí óc, vận dụng thể lực nhiều cần bổ sung thêm.

Chế độ ăn keto với nhiều chất béo có lợi, ít carbs, có thể làm giảm lượng đường máu và nồng độ insulin, tác động quá trình chuyển hóa của cơ thể và hạn chế việc dự trữ chất béo. Tuy nhiên, chế độ ăn này phải được theo dõi nghiêm ngặt. “Tinh bột, đạm và chất béo là các chất sinh năng lượng, do đó nạp không đủ tinh bột có thể gây suy nhược, ảnh hưởng trí nhớ cũng như năng suất công việc”, bác sĩ nói.

Cách giảm cân như low-carb, detox, cũng không được khuyến khích. Low-carb là chế độ ăn giới hạn lượng carbohydrate và tăng tỷ lệ protein cũng như chất béo trong khẩu phần. Ngoài tác hại khi cắt giảm tinh bột quá mức, ăn nhiều protein khiến gan, thận phải làm việc nhiều. Người thừa cân, béo phì cần bổ sung canxi để dự phòng loãng xương vì khung xương phải gánh một trọng lượng lớn, ăn nhiều đạm sẽ làm tăng đào thải canxi qua nước tiểu, không tốt cho xương.

Detox là uống kết hợp nước lọc cùng nhiều loại rau quả và trái cây ít đường, tác dụng thanh lọc cơ thể, thải độc tố, bổ sung vitamin, chất xơ. Phần lớn người dùng detox hướng đến mục tiêu giảm cân hơn là hiệu quả thải độc. Một số nghiên cứu cho thấy sử dụng quá nhiều đồ uống detox gây mất cân bằng điện giải, mất cơ bắp, giảm quá nhiều dinh dưỡng khiến rối loạn hormone.

Bác sĩ khuyến cáo chế độ dinh dưỡng cân bằng phải bao gồm 4 nhóm chất đường bột, đạm, béo, vitamin và khoáng chất. Người muốn giảm cân cần kiên trì thực hiện chế độ ăn và tập luyện trong vòng 6 tháng. Ăn đa dạng thực phẩm, ăn đói hơn một chút (khoảng 80%), hạn chế thực phẩm nhiều chất béo, nhiều muối như đồ xào, rán, thức ăn chế biến sẵn, thay bằng món luộc, hấp. Không nên ăn tối muộn.

Duy trì lối sống lành mạnh, tích cực hoạt động, tập môn thể thao dễ thực hiện như đi, chạy bộ. Thay vì chạy trên máy hay di chuyển ngoài trời, bạn có thể vận động ngay tại vị trí đứng với các kỹ thuật giống như chạy bộ thông thường, làm sao đặt mục tiêu năng lượng đầu vào ít hơn tổng tiêu hao. Sau 6 tháng, nếu giảm cân không có kết quả, bạn hãy nghĩ đến dùng thuốc và các phương pháp can thiệp khác.

Thúy Quỳnh