Bác sĩ Trần Việt Tiến, Trung tâm Dinh dưỡng lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết thiếu máu là khi có sự giảm hemoglobin (chất vận chuyển oxy có trong tế bào hồng cầu). Thiếu máu thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi, phụ nữ có thai, phụ nữ lứa tuổi sinh sản, người mắc bệnh mạn tính và người cao tuổi.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, gồm: thiếu máu dinh dưỡng, thiếu máu do các bệnh lý huyết học và thiếu máu do các bệnh lý mạn tính.
Thiếu máu dinh dưỡng thường gặp nhất do thiếu sắt khi chế độ ăn cung cấp không đủ, do tăng nhu cầu, mất máu mạn tính hoặc rối loạn hấp thu,… Thiếu máu còn có thể bắt nguồn từ thiếu các vi chất khác (thường gặp là vitamin B12, acid folic).
Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong điều trị thiếu máu dinh dưỡng. Người bệnh cần tiêu thụ đầy đủ các chất cần thiết cho quá trình tạo hồng cầu như: protein, sắt, vitamin B12, acid folic…
Cụ thể, thực phẩm nguồn gốc động vật giàu protein và chứa sắt dễ hấp thu như thịt (bò, lợn, gia cầm), trứng, tiết, phủ tạng động vật (gan, tim, cật), tôm, cua, cá.
Các thực phẩm nhiều sắt nguồn gốc thực vật: rau lá xanh đậm, một số loại hạt (vừng, điều, hạt dẻ, hạnh nhân, hạt bí…).
Thực phẩm có nhiều vitamin C tăng hấp thu sắt: cam, bưởi, ổi, cà chua, xoài,…
Các thực phẩm giàu acid folic và B12 như quả chín, rau xanh (không nấu kỹ); thịt, cá, trứng, sữa.
Bên cạnh đó, cần hạn chế tiêu thụ thức ăn nhiều phytate, tanin, polyphenols cản trở hấp thu sắt như trà, cà phê, ngũ cốc nguyên hạt, nho, đậu đỗ.
Với các thực phẩm nhiều phytate (ngũ cốc nguyên hạt, đậu đỗ) trước khi chế biến có thể ngâm kỹ 6-8 giờ để làm giảm lượng phytate. Hoặc có thể thay thế bằng hạt nảy mầm (gạo lật nảy mẩm, giá đỗ) để làm giảm đáng kể lượng phytate.
Thực đơn tham khảo: Giá trị dinh dưỡng của thực đơn gồm năng lượng: 1500-1600 kcal/ ngày, protein 80 g, sắt 14 mg, vitamin C 340 mg, Folat 480 mg, vitamin B12 3,5 µg cho người bệnh nặng 50-55 kg được chẩn đoán thiếu máu dinh dưỡng:
Bữa sáng: Một bát bún cá (150 g bún, 100 g cá phi lê; 10 ml dầu ăn, 15 g giá đỗ xanh).
Bữa phụ : Một quả cam (150 g).
Bữa trưa: Cơm, thịt gà rang gừng, bí xanh nấu thịt (gạo tẻ 70 g; thịt gà rang 80 g; thịt nạc băm 20 g; dầu ăn 10 ml; bí xanh 150 g)
Bữa phụ: Nước ép (100 g bưởi; 100 g ổi)
Bữa tối: Cơm, thịt bò xào hành tây, trứng luộc, rau cải luộc (gạo tẻ 70 g; trứng gà luộc 1 quả; thịt bò 70 g; hành tây 30 g; rau cải xanh 150 g, dầu ăn 10 ml).
Thực phẩm thay thế tương đương: 100 g thịt lợn nạc tương đương với 100 g thịt bò, thịt gà; 120 g tôm, cá nạc.
Lê Nga