1. Thế nào là viêm lưỡi bản đồ
Viêm lưỡi bản đồ là tình trạng viêm lành tính của lưỡi (thường gặp ở trẻ từ 1-5 tuổi và thường kéo dài nhiều năm). Mặt trên lưỡi xuất hiện những viền màu trắng phía trong có màu đỏ sậm hơn màu lưỡi bình thường, làm mất gai lưỡi. Lúc đầu một vết nhỏ sau đó lan rộng ra, đôi khi có nhiều vết trên lưỡi. Những gờ hình ngoằn ngoèo làm cho bề mặt của lưỡi giống như hình bản đồ.
2. Triệu chứng
Bệnh thường được phát hiện muộn vì không có triệu chứng báo trước (bệnh nhân không cảm thấy đau rát lưỡi, ăn uống hoàn toàn bình thường.Tuy nhiên một số trường hợp trẻ có thể có đau rát lưỡi.)
– Thời gian ủ bệnh, kéo dài trong vòng 10 ngày. Bệnh có thể tự lành hẳn trong một thời gian dài.
– Viêm lưỡi bản đồ bắt đầu bằng một chấm lõm nhỏ ở cạnh lưỡi hoặc ở đầu lưỡi, nhẵn và đỏ hơn phần lưỡi còn lại. Khởi đầu là các mảng niêm mạc bị trợt nhẹ hơi lõm xuống, nền màu đỏ tươi trông khác biệt với phần niêm mạc lành bên cạnh, hay bị ở cạnh lưỡi và đầu lưỡi. Tổn thương trợt lõm này lan rộng dần ra vùng ngoại vi tạo thành tổn thương có hình vòng cung tròn hoặc dải xoắn, ngoằn ngoèo trông giống như hình dạng cái bản đồ. Sát viền bờ có một viền hẹp màu vàng nhạt hơn
– Bệnh có thể phát triển nhanh chóng sang các vị trí khác nhau ở lưỡi nhưng cũng có thể khỏi tự nhiên không để lại dư chứng gì. Vết này có thể tự mất đi nhưng rồi lại xuất hiện vết khác. Bệnh trải qua từng giai đoạn từ nhẹ đến nặng hoặc thoái lui rồi xuất hiện trở lại.
3. Nguyên nhân
– Có giả thuyết cho rằng viêm lưỡi bản đồ xuất hiện do sự xáo trộn chu kỳ thay thế tế bào niêm mạc của lưỡi.
– Bệnh viêm lưỡi bản đồ là một bệnh hay gặp ở các bệnh nhân viêm da cơ địa, hen phế quản, viêm mũi dị ứng, vảy nến nhưng cũng có thể gặp ở những người bình thường.
– Tình trạng thiếu kẽm và vitamin cũng là 1 trong các yếu tố nguy cơ gây ra bệnh. Chỉ điều trị khi bị đau bằng các thuốc đa vi chất và vitamin. Trẻ sẽ hết khi được 2-3 tuổi.
– Bệnh viêm lưỡi bản đồ cũng có thể là bệnh nguyên phát của lưỡi hoặc triệu chứng của một bệnh khác: nhiễm khuẩn, nấm (thường gặp cơ địa suy giảm miễn dịch, dùng thuốc ức chế miễn dịch, kháng sinh kéo dài,…), chấn thương, chất kích thích (thuốc lá, rượu, chất cay, thức ăn uống nóng); mẫn cảm (với thuốc đánh răng , chất màu thực phẩm); bệnh hệ thống như thiếu vitamin, đặc biệt là vitamin nhóm B, thiếu vitamin PP, thiếu máu ác tính hoặc thiếu sắt; một số bệnh da phát triển toàn thân như lichen phẳng, aptơ, giang mai , ….
4. Điều trị, phòng bệnh và chế độ dinh dưỡng
a. Điều trị
– Không có điều trị gì đặc hiệu để chữa hết bệnh viêm lưỡi bản đồ mà nó có thể hết một cách tự nhiên, việc điều trị chỉ là chữa triệu chứng.
– Trong lúc bệnh đang tiến triển, nếu có đau nhiều hoặc loét và có mụn mủ thì có thể sử dụng thuốc kháng sinh diệt vi khuẩn bội nhiễm. Dùng một đợt trị liệu tăng cường các vitamin nhóm B (B1, B2, B6) và vitamin C, thuốc giảm đau nếu có biểu hiện đau rát. Tại chỗ, có thể bôi: retin A 0,1%, Kamistad – genN, mật ong….
b. Phòng bệnh và bổ xung dinh dưỡng
– Giữ gìn vệ sinh răng miệng, tránh những thức ăn nóng hay có nhiều gia vị. Bệnh nhân cần tăng cường ăn rau xanh, quả tươi, đỗ đen, bột sắn, uống nhiều nước.
– Khi bị đau không nên ép trẻ ăn nhiều làm trẻ đau và sợ ăn, trước khi cho trẻ ăn nên bôi thuốc giảm đau như :Zytee hoặc Kamistad gel. Có thể tăng cường chế độ ăn nhiều hải sản và hoa quả.
– Bên cạnh đó, sau khi cho con bú hoặc sau bữa ăn, các mẹ cần cho trẻ uống nước, nhỏ 1-2 giọt mật ong vào lưỡi để phòng bệnh cho trẻ.
– Trong dân gian thường dùng rau ngót ép lấy nước và bôi nước đó lên lưỡi trẻ bệnh để hỗ trợ điều trị viêm lưỡi bản đồ. Cách này thì cũng chưa có những nghiên cứu khoa học nào nói đến, tuy nhiên sử dụng thì cũng không nguy hại gì. Vì bản chất trong rau ngót đặc biệt giàu chất dinh dưỡng, giàu đạm. Nó chứa nhiều vitamin, Kali, Canxi, Magiê, B1, B2, B6. Vì vậy, rau ngót đặc biệt rất tốt cho người già và trẻ nhỏ.
BS. Hoàng Ngọc Anh, Phòng khám tư vấn dinh dưỡng chất lượng cao, Trung tâm y tế dự phòng Hà Nội – 70 Nguyễn Chí Thanh